Havza Haber Ajansı’nın haberine göre, akıllara şu soru gelebilir; erkekler için altının haram kılınması sadece bir rüyaya mı dayanıyor? Bu fıkhi hükmün arkasında nasıl bir felsefe yatıyor? Gelin, erkeklerin altın takmasının haram kılınmasına dair gerekçeleri ve hikmetleri birlikte inceleyelim.

Soru:

Peygamber Efendimiz’den (s.a.a) rivayet edilir ki, bir erkeğin parmağında altın yüzük gördüğünde yanına gidip yüzüğü çıkardı ve yere attı. Ardından şöyle buyurdu: “Biriniz cehennem ateşinden bir koru alıp eline mi takıyor?” Bu nedenle, ekonomik ya da cinsiyetle ilgili bir gerekçeden çok, Peygamber’in altını bir erkek elinde ateş koru gibi görmesi (misal âleminde bir rüya veya ilham olarak) bu fıkhi hükmün ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu yoruma katılıyor musunuz?

Cevap:

Altın takmak –yüzük, zincir, kolye, bilezik ya da altın saat gibi ziynet eşyaları dâhil olmak üzere– dünyada erkekler için haramdır. Bu, ister namazda olsun ister dışında, fark etmez. Bu eşyalarla kılınan namaz geçersizdir. Bu hükmün nedenleriyle ilgili çeşitli hikmetler ileri sürülebilir. Aşağıda bu hikmetleri bazı maddeler hâlinde ele alacağız.

Birinci Nokta: Hükümlerin Felsefesi

Pek çok İslam âlimi, dinî hükümlerin maslahat (yarar) ve mefsedet (zarar) esasına göre belirlendiğine inanmaktadır. Yani bir amelde fayda varsa, Allah onu farz ya da müstehap kılmış; zarar veya fesat varsa, o ameli haram ya da mekruh ilan etmiştir. (1)

Âlimler, dinî hükümlerin gerekçelerini açıklamak için bu hükümlerin sebeplerini Ehlibeyt İmamları’ndan (a.s) gelen rivayetler doğrultusunda ele alan kitaplar kaleme almışlardır. Bu tür eserler, “İlel’üş-Şerayi” (hükümlerin illetleri) olarak adlandırılır.

Bir hükmün teşri edilme nedeni tek bir sebep olabileceği gibi, birden fazla da olabilir. Nitekim bazı rivayetlerde, tek bir hüküm için birkaç gerekçeye işaret edilmiştir. (2) Bu sebeple, masumların bir hükmün gerekçesine dair söyledikleri şeyleri, o hükmün tek ve mutlak sebebi gibi yorumlamak doğru değildir. Çünkü masumların o an bahsetmediği başka sebepler de olabilir.

Kısacası, İslam’da konulan her hükmün mutlaka bir veya birden fazla hikmeti vardır. Bazıları rivayetlerde açıklanmıştır, bazıları ise açıklanmamış olabilir. Bu durumda, aklî tahminlere dayanmak da yeterli olmayabilir; en sağlıklı yol rivayetlerde bildirilenlerle yetinmektir.

İkinci Nokta: Dünyada Erkekler için Altın Kullanımının Haram Kılınmasının Felsefesi

Dünyada erkeklerin altın kullanmasının haram olduğunu ispatlamak için, Şii âlimlerden hiçbiri soruda geçen rivayete dayanmamış ve bu rivayeti temel alarak haramlık fetvası vermemiştir.

Aslında Şii fakihlerin dayanağı, erkekler için altın kullanımının açıkça haram olduğunu belirten ve yalnızca cennette kullanımına izin verildiğini bildiren rivayetlerdir. (3) Meşhur “İlel’üş-Şerayi” (hükümlerin illetleri) kitaplarında da bu rivayet yer almamış ve altının erkekler için haram olmasının başka gerekçeleri zikredilmiştir. (4) Bahsedilen rivayet aslında Sünnî hadis kaynaklarında geçmektedir ve genellikle onların kullandığı bir delildir. (5)

Kaldı ki, bu rivayetin içeriğini kabul etsek bile erkekler için altının haram kılınmasının tek sebebinin Peygamber Efendimiz’in (s.a.a) altının iç yüzünü ateş gibi görmesi olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü bunun dışında başka sebeplerin de söz konusu olması mümkündür; sadece o rivayette bunlara yer verilmemiş olabilir.

Hatta şu yorumu kabul etmek oldukça makuldür: Peygamber’in (s.a.a) altını, erkeklerin elinde bir ateş parçası gibi görmesi, altın takmanın içerdiği bazı kötülüklere (mefsedetlere) bir temsildir. Yani o ateş görüntüsü, dünyada erkeklerin altın kullanmasında yer alan zararların sembolüdür. Ancak ahiret farklı bir âlemdir ve oradaki kurallar farklıdır. Bu yüzden altın orada kullanılabilir ve hatta cennet nimetlerinden biri sayılır. (6)

Sonuç

Şer’i hükümlerin teşri’i (konulması), gerçek maslahatlara (yararlara) ve mefsedetlere (zararlara) dayanmaktadır. Bu maslahat ve mefsedetlerin bir kısmı rivayetlerde zikredilmiştir. Ancak bir veya birkaç sebebin belirtilmesi, o hükmün başka hiçbir gerekçesinin olmadığını göstermez.

Erkekler için altın kullanımının haram kılınmasının felsefesiyle ilgili olarak da belirtildi ki; delil (hükmü ispatlayan metin) ile illet (hükmün arkasındaki hikmet ve sebep) birbirine karıştırılmamalıdır. Bu hükmün delili, erkekler için dünyada altın kullanımının haram olduğunu açıkça bildiren rivayetlerdir. Ancak illeti, yani bu yasağın nedeni bir veya birkaç tane olabilir ve bunların hepsi rivayetlerde açıkça belirtilmemiş olabilir.

Soruda geçen rivayet ise sadece Sünnî kaynaklarda yer alır. Farz edelim ki bu rivayet doğru kabul edilsin; birincisi, başka hikmetlerin de mevcut olması mümkündür ve sadece bu rivayeti, hükmün tek gerekçesi saymak doğru değildir. İkincisi, bu rivayette geçen örnek (altının elde ateş gibi görünmesi) de, aslında dünyada erkeklerin altın kullanmasında bulunan bazı zararların temsili (sembolik) bir ifadesi olabilir.

Dolayısıyla bu görüntüye dayanarak, bu hükmün gerçek zarar ve hikmetlere dayanmadığı ya da sadece Peygamber’in (s.a.a) bu örneksel ve rüyaya benzer görüntüsüne istinaden verildiği sonucuna varmak doğru değildir.

Dipnotlar:

              1.       Daha fazla bilgi için bkz.: Ali Dust, Ebü’l-Kasım, Tâbi Olmak veya Olmamak: Hükümlerin Gerçek Maslahat ve MefsedeLere Dayanıp Dayanmadığı, İslam Hukuku Dergisi (eski adıyla Fıkıh ve Hukuk), 1384 Hş, sayı 6.

              2.          Örnek olarak bkz.: Sadûk, Muhammed b. Ali, İlelü’ş-Şerayi, Beyrut, Muessesetü’l-A’lâmî, 1408 Hk, cilt 2, s. 20 ve 32.

              3.          Örnek olarak bkz.: Necefî, Muhammed Hasan, Cevahirü’l-Kelâm, tahkik: Abbas Kuçanî, Beyrut, Dâr İhyâü’t-Türâs el-Arabî, 1362 Hş, cilt 8, s. 111.

              4.          Örnek olarak bkz.: Sadûk, Muhammed b. Ali, İlelü’ş-Şerayi, Beyrut, Muessesetü’l-A’lâmî, 1408 Hk, cilt 2, s. 349.

              5.          Örnek olarak bkz.: Neşâburî, Müslim b. Haccâc, Sahîh-i Müslim, tahkik: Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Beyrut, Dâr İhyâü’t-Türâs el-Arabî, t.y., cilt 3, s. 1655.

              6.          Hac Suresi, ayet 23: “(Cennette) onlara altın bilezikler ve inciler takılacak…”

Kaynak: Porseman.ir – Kur’ân Soru-Cevap Platformu